Pracownia Molekularnych Podstaw Starzenia
Kierownik: Ewa Sikora
Stopnie/tytuły
1977 Mgr (biologia) – Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski
1983 Ph.D., 1998 Dr hab., 2002 prof., Instytut Nenckiego
Zatrudnienie
1981 asystent, 1983 - adiunkt, 1999 – docent , 2003 – profesor zwyczajny, Instytut Nenckiego
1995- profesor kontraktowy ( 3 miesiące) na Uniwersytecie w Modenie, Włochy
Stypendia/staże
1986/7- stypendium National Union Against Cancer na roczny staż podoktorski w Institute of Cancer Research, Sutton, Surrey, Wielka Brytania
1992/3- stypendium FEBSu na trzymiesięczny pobyt na Uniwersytecie Modena, Włochy
1994- stypendium UNESCO na trzymiesięczny pobyt na Uniwersytecie Modena, Włochy
1996- Godeski Visiting Professorship w Cross Cancer Institute, Edmonton, Kanada (3 miesiące)
Nagrody
2007 I nagroda II-go Wydziału Polskiej Akademii Nauk za serię publikacji na temat "Molekularne mechanizmy starzenia i śmierci komórkowej"
2017 wyróżnienie Wydziału II Nauk Biologicznych i Rolniczych PAN dla zespołu prof. dr hab. Ewy Sikory za prace p.t. "Reaktywne formy tlenu i uszkodzenia dwuniciowego DNA w starzeniu komórkowym - przełamywanie paradygmatów"
1998 Srebrny Krzyż Zasługi
2002 Złoty Krzyż Zasługi
2009 Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Zespół: Anna Bielak-Żmijewska, Agnieszka Bojko, Agata Ciołko (doktorantka), Joanna Czarnecka (doktorantka), Magdalena Dąbrowska, Magdalena Dudkowska, Agnieszka Gadecka (doktorantka), Wioleta Grabowska (doktorantka), Dorota Janiszewska, Anna Karpa, Karolina Kucharewicz (doktorantka), Grażyna Mosieniak, Anna Strzeszewska (doktorantka), Piotr Sunderland (doktorant), Kamil Ziaja (doktorant)
Profil badawczy
Nasz główny nurt badawczy stanowią mechanizmy starzenia komórkowego, które jest procesem polegającym na nieodwracalnym zatrzymaniu podziałów komórkowych. Leży ono u podstaw starzenia się organizmu oraz chorób związanych z wiekiem. Stare komórki są żywe i aktywne metabolicznie. Wydzielają różnego rodzaju cząsteczki sygnałowe, które modyfikują mikrośrodowisko oraz oddziałują na inne komórki. Badamy, które z tych cząsteczek są wydzielane przez egzosomy i jak oddziałują na komórki układu odpornościowego. Stare komórki mogą komunikować się ze sobą m.in. przez tworzenie tzw. mostków cytoplazmatycznych (TNT, ang. tunneling nanotubes), które leżą w gestii naszych zainteresowań. Badamy również mechanizmy autofagii i jej związku ze starzeniem komórkowym. Starzenie komórkowe jest indukowane stresem, w tym uszkodzeniami DNA. Uszkodzenia dwuniciowego DNA uruchamiają ścieżkę sygnałową (DNA damage response-DDR), która prowadzi do zatrzymania cyklu komórkowego i naprawy DNA. Jednakże uważa się, że w komórkach, które uległy starzeniu, szlak DDR jest stale aktywny. Nasze badania wykazały, że tego paradygmatu nie da się zastosować we wszystkich przypadkach starzenia komórkowego. ATM, kluczowe białko ścieżki DDR może pełnić w starzeniu komórek inną, ciągle nierozpoznaną rolę, niezależną od uszkodzeń DNA, na co wskazują nasze badania prowadzone na zdolnych do proliferacji ludzkich komórkach mięśni gładkich naczyń (VSMC) oraz w komórkach post-mitotycznych takich jak np. neurony. W komórkach VSMC badamy również zmiany epigenetyczne i strukturalne chromatyny spowodowane starzeniem. Starzeniu mogą ulegać również komórki nowotworowe np. pod wpływem związków stosowanych w terapii przeciwnowotworowej. Jako jedni z pierwszych wykazaliśmy, że jest to proces odwracalny i związany z podziałami komórek, które wraz ze starzeniem uległy poliploidyzacji. Badamy mechanizmy odzyskiwania zdolności do podziałów komórek nowotworowych, które uległy starzeniu, ze szczególnym uwzględnieniem roli poliploidii, autofagii, macierzystości i nietypowych podziałów.
Nasze badania
Obecne nasze projekty mają na celu zbadanie:
- roli fenotypu sekrecyjnego indukowanego starzeniem (senescence-associated secretory phenotype-SASP) komórek VSMC w modulacji funkcji komórek układu odpornościowego
- roli zmian w chromatynie w starzeniu prawidłowych komórek człowieka ( VSMC i fibroblasty skóry)
- roli białek cytoszkieletu w bezpośredniej komunikacji pomiędzy starymi komórkami VSMC
- roli uszkodzeń DNA, ścieżki odpowiedzi na te uszkodzenia, w tym szczególnie ścieżki zależnej od kinazy ATM w starzeniu neuronów zróżnicowanych z komórek iPS, otrzymanych od osób zdrowych oraz z mutacją ATM
- roli autofagii w starzeniu komórkowym, w szczególności w odwracalnym starzeniu poliploidalnych komórek nowotworowych
- biologicznej aktywności przeciwnowotworowej nowych pochodnych melatoniny i wybranych fragmentów farmakoforowych niektórych leków na chorobę Alzheimera (we współpracy z Wydziałem Chemii UW)
- mechanizmów cytotoksyczności i cytostatyczności nowych związków oddziałujących z telomerami
- mechanizmów starzenia komórkowego indukowanego kurkuminą
Wybrane publikacje
Kucharewicz K, Dudkowska M, Zawadzka A, Ogrodnik M, Szczepankiewicz AA, Czarnocki Z, Sikora E. Simultaneous induction and blockade of autophagy by a single agent. Cell Death Dis. 2018 Mar 2;9(3):353.
Strzeszewska A, Alster O, Mosieniak G, Ciolko A, Sikora E. Insight into the role of PIKK family members and NF-кB in DNAdamage-induced senescence and senescence-associated secretory phenotype of colon cancer cells. Cell Death Dis. 2018 Jan 19;9(2):44
Piechota M, Sunderland P, Wysocka A, Nalberczak M, Sliwinska MA, Radwanska K, Sikora E. Is senescence-associated β-galactosidase a marker of neuronal senescence? Oncotarget. 2016 Dec 6;7(49):81099-81109.
Grabowska W, Suszek M, Wnuk M, Lewinska A, Wasiak E, Sikora E, Bielak-Zmijewska A. Curcumin elevates sirtuin level but does not postpone in vitro senescence of human cells building the vasculature. Oncotarget. 2016 Apr 12;7(15):19201-13.
Mosieniak G, Sliwinska MA, Alster O, Strzeszewska A, Sunderland P, Piechota M, Was H, Sikora E. Polyploidy Formation in Doxorubicin-Treated Cancer Cells Can Favor Escape from Senescence. Neoplasia. 2015 Dec;17(12):882-93.
